Jezioro Rakutowskie i Błota Rakutowskie
Ptasia ostoja -
obszar Natura 2000 BŁOTA RAKUTOWSKIE oraz
rezerwat przyrody JEZIORO RAKUTOWSKIE
Opis obszaru:
Obszar Natura 2000 Błota Rakutowskie PLB04001, ustanowiony w 2004 r. rozporządzeniem Ministra Środowiska. Obszar utworzono w celu ochrony ptaków i ich siedlisk.
Rezerwat przyrody Jezioro Rakutowskie został powołany w 1982 r., znajduje się w granicach wspomnianego obszaru Natura 2000.
Ptasia ostoja zlokalizowana jest w odległości ok. 20 km na południe od Włocławka, na terenie gminy Baruchowo oraz gminy Kowal.
Obszar ten tworzą: rezerwat przyrody Jezioro Rakutowskie wraz z przybrzeżnym pasem wilgotnych łąk oraz pozostający w sąsiedztwie wilgotny kompleks leśny, zajęty przez olsy i łęgi olszowo-jesionowe.
Jezioro jest dość płytkie i rozległe. Ma powierzchnię ok. 300 ha. Posiada bogatą roślinność wodną, tak zanurzoną jak i pływającą, a znaczne powierzchnie dna zajęte są przez łąki ramienicowe. Płaskie brzegi porasta szeroki pas szuwaru (do 500 m), który tworzy trzcina, pałka wodna i oczeret jeziorny. Szuwary zajmują 80% długości linii brzegowej. Na pozostałej długości, do niedawna niezarośniętej, obecnie postępuje intensywny proces sukcesji roślinności z udziałem turzyc (Carex spp.), kłoci wiechowatej (Cladium mariscus) i wierzb (Salix Od północnego wschodu jezioro graniczy z kompleksem wilgotnych (w czasie zalewów) łąk, obecnie częściowo przesuszonych.
Niestety najważniejsze dla gniazdowania ptaków siewkowych (np. rycyka Limosa limosa, kulika wielkiego Numenius arquata czy krwawodzioba Tringa totanus) łąki zostały w ostatnich latach zalesione olszą czarną. Na skutek osuszania łąk i zmiany sposobu ich użytkowania (zalesianie, zaorywanie) znacznie spadła liczebność wielu rzadkich i cennych gatunków, np. kszyka Gallinago gallinago, krwawodzioba, czajki Vanellus vanellus, płaskonosa Spatula clypeata, cyranki Spatula querquedula, a inne gatunki jak np. rycyk, kulik wielki, błotniak łąkowy Circus pygargus, przestały gniazdować na tym obszarze lub gniazdują nieregularnie.
Awifauna:
Obszar Natura 2000 Błota Rakutowskie to jedno z dwudziestu pięciu najważniejszych w kraju zlotowisk/noclegowisk żurawia w okresie wędrówki jesiennej. Koncentracje tego gatunku dochodzą do 3000 osobników.
Obszar ma także duże znaczenie jako miejsce odpoczynku, żerowisko i noclegowisko dla ptaków blaszkodziobych, siewkowych, wróblowych i jaskółek w trakcie sezonowych migracji. W tym okresie występują tu gęś zbożowa Anser fabalis czy gęś białoczelna Anser albifrons, których liczebność sięgają odpowiednio 8000 i 4000 osobników. W obszarze podczas migracji obserwowano do 44 osobników kulika wielkiego, gatunku o zmniejszającej się liczebności w Europie.
To także bardzo ważne miejsce odpoczynku i żerowisk dla blaszkodziobych, brodzących, siewkowych, szponiastych i wróblowych oraz perzowisko dla łabędzi i kaczek, a także noclegowisko jaskółek.
Błota Rakutowskie również miejsce lęgowe żurawia i rybitwy czarnej, choć w przypadku rybitwy w ostatnich latach zaobserwowano znaczący spadek liczebności (50 ar w 1999 roku, 15 par w 2009 w roku). Spadkowy trend dotyczy również kulika wielkiego, krwawo dzioba, kszyka oraz błotniaka łąkowego, a rycyk i rybitwa białowąsa zupełnie wycofały się z obszaru.
Na terenie ostoi stwierdzono 234 gatunki ptaków, w tym 130 lęgowych. Obserwowano 60 gatunków z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej, spośród których 20 jest lęgowych. Co najmniej 10 gatunków zidentyfikowanych w ostoi wymienionych jest w „Polskiej czerwonej księdze zwierząt”.
Pozostałe bogactwo przyrodnicze:
W granicach obszaru stwierdzono występowanie aż 12 bardzo cennych siedlisk, chronionych na mocy Dyrektywy Siedliskowej np. łąki trzęślicowe Molinion, niżowe i górskie łąki świeże użytkowane ekstensywnie Arrhenatherion elatioris. Występuje tu także 6 gatunków zwierząt z Załącznika II Dyrektywy Siedliskowej, m.in. czerwończyk nieparek (motyl), kumak nizinny, gronostaj, wydra i bóbr.
Zagrożenia dla funkcjonowania ostoi:
- zaburzona hydrologia jeziora, będąca rezultatem obniżania się poziomu wód gruntowych w wyniku antropogenicznego osuszania terenu (m.in. pogłębiania rowów melioracyjnych); pomimo znacznej możliwości regulacji poziomu wody nie wykorzystuje się dużego potencjału zarządzania przepływem wody w jeziorze
- zalesianie wilgotnych łąk,
- zmiana użytków zielonych na grunty rolne,
- zanieczyszczenie i eutrofizacja wód,
- zaniechanie użytkowania łąk i pastwisk,
- niepokojenie ptaków przebywających na jeziorze,
- kłusownictwo, myślistwo,
- presja drapieżnych inwazyjnych gatunków ssaków (norka amerykańska, jenot)
W opisie wykorzystano informacje zawarte w publikacji: http://ostojeptakow.pl/iba/ksiazkapdf/81bota.pdf
Procez zarastania płytkiej zatoki nad Jeziorem Rakutowskim
